Gluten, wat zijn het eigenlijk?
Gluten is een eiwit dat van nature voorkomt in tarwe (waaronder spelt en khorasan tarwe), rogge en gerst (gort). Zodra gluten in aanraking komen met water, zorgen zij voor samenklontering en een stevige elasticiteit die kenmerkend is voor brood en pasta.

Wat is het effect van gluten in mijn lichaam?
Superhandig natuurlijk, die lijm functie. Maar je darmen zijn minder blij met deze vrienden. Wanneer zij namelijk in aanraking komen met jouw darmwand, lokken ze een afweerfunctie uit, waarbij de productie van antistoffen op gang komt en ontstekingsbevorderende stoffen worden vrijgegeven.
In de darm zelf wordt hierdoor de productie van het eiwit zonuline gestimuleerd. En dit eiwit heeft weer een belangrijke rol in het sterk houden van de darm.

Dit kan je als volgt zien: 

Tussen de cellen van de darmwand bevinden zich smalle kanalen. De darmcellen bevatten speciale eiwitten die als spiertjes werken en ervoor zorgen dat de kanalen open of dicht gaan. Deze structuren worden Tight Junctions genoemd en zijn zowel in de dunne als de dikke darm aanwezig. Bij een verminderde functie van de Tight Junctions is er een afname van nuttige stoffen en een toename van de passage van ongewenste moleculen. Een onderdeel van de Tight Junction is zonuline.

Zonuline heeft direct invloed op het samentrekken van de opening van de kanalen. Bij een daling van de darmflora, ontstekingen, de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa, allergieën en coeliakie is er een toename van zonuline en raakt het mechanisme ontregelt. Bij beschadiging van de Tight Junctions komt zonuline vrij in de darminhoud waar het groeireceptoren stimuleert die aanwezig in de darmwand. Dit geeft een overprikkeling die de darmcellen verzwakken. En hierdoor kunnen er elke keer dat je gluten eet laaggradige ontstekingen ontstaan in de darm. Waardoor het afweersysteem constant (over) actief is. Wat uiteindelijk kan leiden tot een lekkende darm en voedingsintoleranties.

Uit onderzoek is gebleken dat een grote meerderheid van de tarweconsumenten een ontstekingsreactie in de darm krijgt als gevolg van de aanwezigheid van gluten. Ongeveer 1 op de 3 eters produceert na het eten van gluten antistoffen. 1 op de 10 produceert systemisch antilichamen en 0,5% van alle consumenten ontwikkelt een auto-immuunologische respons na het eten van gluten.*

Hoe weet ik of ik glutenintolerant ben of niet?
De een kan gluten nu eenmaal beter “handelen” dan de ander. Dit is o.a. genetisch bepaald en heeft ook te maken met de kwaliteit van je darmen. Als jij wilt weten of je allergisch bent voor gluten, dan kan je dit via een huisarts kunnen laten bepalen. Hieruit komt dan naar voren of jij wel of geen coeliakie hebt. Ook kan je een DNA test doen om te bepalen wat jouw blauwdruk o.a. zegt over gluten(in)tolarantie.

Het kan echter ook zo zijn dat je niet per se een glutenallergie hoeft te hebben, maar je wel in meer of mindere mate glutenintolerant bent. Dit kan je achterhalen door een voedingsintolerantietest. De uitslag hier geeft je een duidelijk beeld in welke mate het voor jou zinvol is om gluten wel of niet te mijden

En je kan ook luisteren naar wat je lichaam je aangeeft. Ga maar eens een week lang gluten vermijden. En eet dan weer eens een broodje. Of een bord spaghetti. Hoe reageert je buik? Zwelt ie op? Krijg je kramp? Last van winderigheid?
Goede kans dat het voor jou zinvol is om gluten te gaan mijden.

Ik wil graag gluten gaan vermijden. Welke producten kan ik dan goed als vervanging eten?
Boekweit is een glutenvrij graan en teff bevat wel glutine maar wel gliadine, waardoor het wél geschikt is voor mensen met een gluten allergie of -intolerantie. Deze zijn heel goede vervangers voor tarwe. Boekweitmeel kan je 1:1 als vervanger gebruiken van tarwemeel en dus prima gebruiken om bijvoorbeeld pannenkoeken van te bakken. Teff is in vele verschillende vormen te verkrijgen, zoals pops (lekker in de geitenyoghurt bijvoorbeeld), flakes (glutenvrije cornflake vervanger), meel (waar je o.a. brood van kan bakken, zoals bijvoorbeeld deze) en gebroken teff.

In plaats van glutenhoudend brood kan je kiezen voor rijstwafels, quinoa wafels, glutenvrij brood zoals YAM desembrood (verkrijgbaar bij Jumbo), of zelf een brood bakken van bovenstaande meelsoorten.
Zelf ben ik ontzettend enthousiast om zelf desembrood te bakken. Door het fermentatieproces bevat echt desembrood amper gluten én bestaat het maar uit 3 ingredienten. Ik leerde het van fermentatie expert Christian Weij die supertoffe workshops geeft. Check hier zijn video en probeer het!

In vele supermarkten zijn tegenwoordig ook glutenvrije pasta soorten verkrijgbaar. Denk hierbij aan pasta op basis van boekweit, zeewier, erwten of mais.

Wil je heel strikt gluten vermijden, dan is het nodig om etiketten te lezen. In vele bewerkte producten zitten gluten verwerkt. De beste basis blijft daarom een puur & onbewerkte voedingsstijl met veel groentes, peulvruchten, biologisch vlees/kip/vis/ei en glutenvrije alternatieven voor tarwe zoals rijst en quinoa.

Wil je hier graag persoonlijk advies over? Daar help ik je graag bij!

* Jaminet P en Jaminet S-CH, Perfect Health Diet. Scribner, december 2012

Voor meer info over teff en het bestellen van diverse teff producten, kijk op www.teffvolkoren.nl 

Mariska de Vries draait op SYS Platform SYS Platform - Platform voor Coaches & Opleiders