Herken je dat gevoel dat je ‘s ochtends al moe bent voordat de dag echt begonnen is? Of dat je je opgejaagd voelt, zonder duidelijke reden? Veel vrouwen van 40+ ervaren dit, zeker in de overgang. Als orthomoleculair therapeut hoor ik deze klachten vaak. Het goede nieuws? Dit is niet iets waar je mee hoeft te leren leven. Begrijpen hoe je lichaam werkt – en vooral hoe cortisol, je stresshormoon, daarin een rol speelt – is de eerste stap naar verandering en daarover lees je meer in deze blog.
Wat is cortisol en hoe wordt het geproduceerd?
Cortisol wordt aangemaakt door de bijnieren, twee kleine organen die net boven je nieren liggen. De productie van cortisol wordt gereguleerd door de hypothalamus-hypofyse-bijnieras (HPA-as), een ingewikkeld systeem dat in gang wordt gezet door stressprikkels. Wanneer je stress ervaart – of dit nu fysiek, emotioneel of mentaal is – stuurt de hypothalamus een signaal naar de hypofyse, die vervolgens de bijnieren aanzet tot het vrijmaken van cortisol.
Cortisol heeft een belangrijke functie: het helpt je om snel te reageren op stress. Denk aan die oertijdsituatie waarin je moest vluchten voor een roofdier. Je hartslag gaat omhoog, je ademhaling versnelt en je lichaam krijgt direct energie. In kleine hoeveelheden en voor korte periodes is cortisol een ‘redder in nood’.
Waarom verandert de cortisolproductie rondom de menopauze?
Rond de menopauze veranderen je hormoonspiegels drastisch. Je oestrogeen- en progesteronspiegels dalen, en dit heeft invloed op hoe je lichaam met stress omgaat. Oestrogeen heeft een beschermend effect op de HPA-as; het helpt om cortisolreacties te reguleren. Wanneer oestrogeen afneemt, kan je stresssysteem overactief worden. Dit leidt vaak tot:
Verhoogde cortisolniveaus: Je lichaam blijft in een constante staat van paraatheid.
Slaapstoornissen: Hoge cortisolwaarden verstoren je natuurlijke slaap-waakritme.
Opgejaagd gevoel: Zelfs kleine prikkels kunnen je zenuwstelsel overbelaste
Wat gebeurt er bij een te lage cortisolproductie?
Hoewel een te hoge cortisolproductie veel aandacht krijgt, is een te lage cortisolproductie ook een probleem. Dit wordt vaak ‘bijnieruitputting’ genoemd, hoewel dit niet de juiste medische term is. Wanneer je lichaam langdurig aan stress is blootgesteld, kunnen je bijnieren uitgeput raken, wat leidt tot:
Extreme vermoeidheid: Je voelt je constant uitgeput, zelfs na voldoende slaap.
Weinig stressbestendigheid: Zelfs kleine uitdagingen voelen overweldigend.
Lage bloeddruk: Dit kan duizeligheid veroorzaken, vooral bij het opstaan.
Drang naar zoet: Je lichaam probeert via suiker een energieboost te krijgen
Oorzaken van lage cortisolproductie kunnen liggen bij chronische stress zonder voldoende herstelmomenten. Maar ook een dieet dat te weinig voedingsstoffen bevat om je bijnieren te ondersteunen kan hieraan ten grondslag liggen.
Daarnaast zijn slechte slaapgewoontes ook een oorzaak van het ontstaan van dit fenomeen. Denk hierbij aan te laat naar bed, te veel blauw licht wat je bioritme verstoord, wisseldiensten en het drinken van alcohol voor het slapen gaan.

Wat kun je doen om je cortisol in balans te brengen?
Gelukkig kan je zelf veel doen om je cortisolspiegels in balans te brengen.
Hier zijn enkele praktische tips:
Stressmanagement: Praktijken zoals yoga, meditatie of ademhalingsoefeningen helpen om je zenuwstelsel te kalmeren.
Regelmatige beweging: Kies voor matige intensiteit, zoals wandelen of krachttraining. Overmatige inspanning kan juist een negatieve invloed hebben.
Voeding: Zorg voor een stabiele bloedsuikerspiegel door te kiezen voor complexe koolhydraten, gezonde vetten en voldoende eiwitten.
Slaap: Creëer een vaste avondroutine en vermijd schermen minstens een uur voor het slapengaan.
Voedingssupplementen: Magnesium, B-vitamines en adaptogene kruiden zoals ashwagandha kunnen ondersteuning bieden.
Herken jij jezelf hierin?
Tijdens een vrijblijvend gesprek kijk ik samen met jou naar jouw specifieke situatie. Samen ontdekken we waar je klachten vandaan komen en welke stappen je kunt zetten om je energie terug te krijgen.